Domus mea Domus orationis est. Luc. 19

 

„Gdzie żuławska równina
Od płowych wzgórz się odcina
Na skraju sztumskiej ziemi
Wieś Żuławkę odnajdziemy”                                 Wilhelm Kujawski

 

KRÓLEWSKA WIEŚ ŻUŁAWKA

POSOLOUS, POZOLOUE, RUTIZ, POSOLUA, POSELEW, POSILIA, PUSILIA, POSOLIEN, POSILIEN, POZELIIA, POSOLIA, POZYLIA, POSELGE, POSILGE, ŻUŁAWKA SZTUMSKA

Okres halsztacki i lateński – osada kurhanów zachodniobałtyjskich.

Okres rzymski – osada kultury wielbarskiej.

Wczesne średniowiecze – osadnictwo słowiańskie i zachodniobałtyjskie, pogranicze polsko – pruskie.

997 kwiecień – św. Wojciech oraz  kapłani  Radzim – Gaudenty i Bogusza – Benedykt  przebywają przez pięć dni w polskiej miejscowości Stary Kościół – dziś Kościelec opodal Żuławki. Stąd udają się 23 IV do Świętego Gaju, gdzie św. Wojciech ponosi śmierć męczeńską.  

Około 1216 r. – św. Chrystian,  biskup pruski  kontynuując działalność misyjną Boguchwała – Gotfryda i Filipa cystersów z Łekna w Wielkopolsce, zakłada naszą parafię na terenie pruskiej włości Posolous. Powstaje pierwszy drewniany kościół, najprawdopodobniej na terenie Kościelca w pobliżu pruskiego grodu.

1242 – 1249 – pierwsze powstanie Prusów – zniszczenie kościoła.

1249 7 II – ugoda w Christburgu (Dzierzgoń) miedzy Krzyżakami a Prusami, którzy zobowiązują się odbudować w Pomezanii trzynaście zburzonych kościołów. Jako pierwsza wymieniona jest oczywiście villa Pozoloue zwana inaczej Rutiz.

1250 18 III – Arnoldus plebanus de Posolua świadkiem podziału diecezji pomezańskiej na trzy części, z których biskup Ernest von Torgau wybrał południową z Kwidzynem. Pozostałe objął Zakon Krzyżacki. Diecezja pomezańska od 1255 roku wchodziła w skład arcybiskupstwa ryskiego.

1271 – załogi krzyżackie z grodów w Pusilia et Vyschovia (Fiszewo) biorą udział w bitwie z Prusami  pod Christburgiem, gdzie Zakon ponosi ciężką klęskę.

1277 (lub 1288 – 1289) – lokacja  na prawie chełmińskim wsi Posilia w nowym, aktualnym  położeniu przez komtura Christburga Helwiga von Goldbacha. Prawdopodobnie drewniany kościół pobudowano w tym samym miejscu co obecny.

1278 – 1285 – Prus Wajsyl posiadający rozległy majątek na terenie ziemi Poselew, skonfiskowany przez Zakon Krzyżacki, z którymi toczy o to spór prawny, pełni urząd wojewody gdańskiego na dworze księcia Mściwoja II.

1286 9 I – Henricus plebanus de Posilia świadkiem przekazania parafii kwidzyńskiej kapitule.

1298 3 I – proboszczem jest nadal ks. Henricus.

1303 31 XII – ostatnia znana wzmianka o świątyni w Kościelcu, określona jako antiqua ecclesia (stary kościół).

1314 – 1331 – Luther von Braunschweig wielki szatny i komtur Christburga osusza bagno Solaw i wycina las Solowe. Lokowane są na tym terenie na „surowym korzeniu” w latach 1331 – 1335 wieś Reichfeldt (Złotowo) oraz majątek hodowlany Zakonu Thorechtenhoff (Szaleniec) w 1360 roku. Obie te miejscowości należą do naszej parafii. W związku z osuszaniem nastąpiła regulacja i obwałowanie rzeki Tejny, prawdopodobnie odcinek od Złotowa do Rozgartu jest przekopanym kanałem. Thorechtenhoff zarządzany jest przez krzyżackiego urzędnika mającego swoją siedzibę w Stalle (Stalewo). W 1359 był nim brat Walrabe.

Około 1330 – budowa drogi Christburg – Vyschovia przez wielkiego szatnego
i komtura Luthera von Braunschweiga wykorzystującej stary pruski trakt wiodący przez bród a następnie most Plecziagis na rzece Lach w okolicy wsi Posilia.

Około 1325 – 1350 – Krzyżacy na wzgórzu budują z cegły orientowany, jednonawowy gotycki kościół, pierwotnie dwuwieżowy.

1354 w dniu św. Antoniego (17 I, 13 VI ?) – potwierdzenie lokacji Posolien przez wielkiego szatnego Zakonu Krzyżackiego Konrada von Bruningisheima. Wieś uposażono w 102 włóki 8 morgów gruntu, z tego 6 włók kościelnych i 4 włóki 8 morgów należących do sołtysa. Pleban dodatkowo użytkował 2 włóki lasu w Bruche.

1368 – 1386 – na Uniwersytecie Praskim studiują Tomasz i Mikołaj z Posilia.

1376 – 1405 – brat Zakonu Krzyżackiego, kanonik kwidzyński, kapłan Johannes de Pusilia (Jan z Żuławki) oficjałem pomezańskim. Był on także autorem znanej średniowiecznej „Kroniki Ziemi Pruskiej”.

1405 22 V – proboszczem ks. Paweł a zarządcą majątku Zakonu
w Thorechtenhoff, gdzie parafia miała sześć włók na Kociej Górze był Piotr Ernst.

1405 – na uniwersytecie w Pradze studiuje Jan wywodzący się z naszej miejscowości.

1410 – 1411 – podczas wielkiej wojny Polski z Zakonem Krzyżackim wieś
i kościół zostają zniszczone, straty oszacowano na 3000 grzywien czyli 18000 szelągów.

1466 – na mocy pokoju toruńskiego Posilia zostaje przyłączona do Polski. Znajduje się na terenie Prus Królewskich – województwo malborskie, starostwo Christburg , diecezja pomezańska.

1525 – przejście na protestantyzm biskupa pomezańskiego Erharda von Queis. Część diecezji leżąca na terenie Prus Królewskich pozostaje przy katolicyzmie
i podporządkowana zostaje diecezji chełmińskiej.

1565 – najstarszy polski zapis nazwy wsi, który brzmi Pozeliia.

1566 – zniesienie metropolii ryskiej, diecezja chełmińska wchodzi w skład arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.

1578 20 II – Stefan Batory w Warszawie potwierdza przywilej lokacyjny dla królewskiej villae Posoliae.

1598 16 VI – Zygmunt III Waza w Malborku potwierdza przywilej lokacyjny dla królewskiej villae Posolia.

1601 – utworzenie z pięciu dekanatów oficjalatu pomezańskiego w Malborku, którym administruje oficjał w imieniu biskupa chełmińskiego.

1619 – luteranie budują w Stalewie dom modlitw, do którego uczęszczają protestanci z Pozylii.

1624 – lustracja dóbr królewskich – Pozylia, proboszczem ks. Tomasz Pokrzywnicki a sołtysem Marcin Heina. Wieś zamieszkuje 18 gospodarzy uprawiających 48 włók oraz 14 zagrodników zajmujących się rzemiosłem, istnieją 2 karczmy i browar wiejski. Obok browaru znajduje się ogród kościelny, z którego dochód przeznaczony jest na wosk. Proboszcz skarżył się, że włóki kościelne są wyznaczone w gruncie bardzo niedobrym i piaszczystym a oprócz tego są źle wymierzone. Dochód KJM ze wsi wynosi 218 złotych i 16 groszy.

1629 21 VIII – Szwedzi podczas wojny z Polską palą kościół.

1640 21 III – włączenie naszej zniszczonej świątyni do parafii w Nowym Targu, którą zarządza ks. Tomasz Pokrzywnicki.

1647 – wizytacja parafii  przeprowadzona na polecenie biskupa chełmińskiego Andrzeja Leszczyńskiego. Kościół został odbudowany wraz z plebanią i szkołą po zniszczeniach wojennych. Trwały prace remontowe we wnętrzu wypalonej świątyni. Stwierdzono brak zakrystii, chrzcielnicy, olei, cyborium a ołtarz posiadający kamień był zdewastowany. Komunię Wielkanocną przyjęło tylko 50 osób. Sześć włók kościelnych dzierżawił proboszcz za 245 złotych. Parafię tworzyły wsie: Żuławka, Stalewo, Budzisz, Chojty, Withy, Trankwice, Labustinek, Bukowo i Jordanki. Na jej terenie mieszkało 738 katolików, 773 luteran i 7 menonitów. Świątynie protestanckie były w Jordankach, Bukowie
i Stalewie.

1644 – rewizja lustracji, Pozylię zamieszkuje 24 gburów uprawiających 48 włók oraz 12 zagrodników trudniących się rzemiosłem.

1655 – 1660 – Szwedzi podczas potopu plądrują świątynię i rabują dzwony, które sprzedają w Elblągu.

1664 – lustracja dóbr królewskich – Pozylia – 13 gburów gospodaruje na 32 włókach oraz jest 6 zagrodników. Wieś posiada 8 włók gruntu na nizinie nad rzeką Tynią, które nazywane są Żuławką. Sołtysem Pozylii był Michał Preis. Dochód KJM ze wsi wynosi 528 złotych i 16 groszy.

1666 – zawalenie kościoła, konstrukcja została zapewne naruszona przez pożar spowodowany przez Szwedów.

1674 – ufundowanie nowego dzwonu o średnicy 74 cm. Inskrypcja: Joannes. Felix. Kobylski parochus posoliensis anno 1674 na krawędzi górnej i Michael Prevs, Hans Grvn, Jvrgen Lvnk, Jvrgen Rosenbom, Jvrgen Szubert na płaszczu.

1682 – kielich Anno domini 1682. 14. Novemr: Joannes Koblynski Porochvs Posoliensis restavrari cvravit hvnc calicem continentem marcas tres et septem lot. Warsztat gdański, Matthias Pichell. Aktualna lokalizacja nieznana.

1690 – proboszczem zostaje ks. Kazimierz Szczepański, który przeprowadza renowację zniszczonego kościoła nadając mu obecny barokowy kształt
i wystrój.

1691 – 1694 – budowa nowej, drewnianej plebani na tzw. Kukrzysku, obok znajdowały się budynki gospodarcze z ogrodami i sadzawką na środku podwórza. Proboszcz otrzymywał dziesięcinę z Żuławki, Stalewa, Budzisza, Buchwałdu, Trankwic, Chojt i Bruku.

1695 – David Knobloch (Knebel ?) z Gdańska odbudowuje wieżę. Zwieńczeniem prac jest piękna chorągiewka nieznanego kowala gdańskiego, najstarsza na terenie powiatu sztumskiego. C.S.P.P.1695 – Casimirus Szczepański Parochus Posoliensis 1695.

1696 – Barthel Ranisch znany budowniczy gdański, odbudowuje dach
i zakrystię, o czym zaświadcza napis A.(nno)D.(omini)1696 na jej sklepieniu.

1699 – monstrancja R. Casim. Sczepański pro Ecclia. Paroch Posolien 1699 procuravit loci Parochus. Warsztat toruński, Jakob Weintraub. Wymaga renowacji.

Święta

Piątek, Wielki Tydzień
Rok B, II
Wielki Piątek Męki Pańskiej

Licznik

Liczba wyświetleń strony:
10184

Dzisiaj jest

piątek,
29 marca 2024

(89. dzień roku)

Zegar